કારતક મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની અગિયારમી તિથિએ ભગવાન વિષ્ણુ પ્રગટ થયાં હતાં. ઉત્પન્ના એકાદશીનું વ્રત ભગવાન વિષ્ણુથી ઉત્પત્તિના કારણે આ દિવસે રાખવામાં આવે છે.

કારતક મહિનાના દેવતા પણ ભગવાન વિષ્ણુ છે, તેથી આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા અને ઉપવાસ કરવાથી ઘણા યજ્ઞો કરવા જેવું શુભ ફળ મળે છે. આ વ્રત 8મી ડિસેમ્બરે કરવામાં આવશે.

પદ્મ પુરાણ અનુસાર, એકાદશી વ્રતમાં ભગવાન વિષ્ણુની સાથે દેવી એકાદશીની પૂજાનું પણ મહત્ત્વ છે. આ તિથિએ પૂજા કરવાની સાથે સાથે જરૂરિયાતમંદ લોકોને પૈસા અને અનાજનું દાન કરો.

મંદિરમાં પૂજા સામગ્રી અર્પણ કરો. ગૌશાળામાં ઘાસ અને પૈસાનું દાન કરો. ઠંડીની શરૂઆત થતાં જ ધાબળા અને ગરમ વસ્ત્રોનું પણ દાન કરવું જોઈએ.

વિધિ પ્રમાણે પૂજા કરો
જે સાધક એકાદશીનું વ્રત સંપૂર્ણ અનુષ્ઠાન સાથે કરે છે તેને તમામ તીર્થોનું ફળ મળે છે. વ્રતના દિવસે સુપાત્ર દાન કરવાનું પણ મહત્ત્વ છે. જે વ્યક્તિ ઉત્પન્ના એકાદશીનું વ્રત નિર્જળા સંકલ્પ સાથે કરે છે તેને મોક્ષ અને ભગવાન વિષ્ણુનો વાસ પ્રાપ્ત થાય છે. આ વ્રત રાખવાથી વ્યક્તિના તમામ પ્રકારના પાપોનો નાશ થાય છે.

એકાદશી વ્રતની કથા
પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, સત્યયુગમાં મુર નામના રાક્ષસે પોતાની શક્તિથી સ્વર્ગીય વિશ્વને જીતી લીધું હતું. આ પછી ઇન્દ્રદેવ ભગવાન વિષ્ણુ પાસે ગયા અને તેમની મદદ માગી, તો ભગવાન વિષ્ણુએ મુર સાથે યુદ્ધ કર્યું, જે ઘણા વર્ષો સુધી ચાલ્યું. આ દરમિયાન વિષ્ણુજીને ઊંઘ આવવા લાગી, તેથી તેઓ બદ્રિકાશ્રમની હેમવતી ગુફામાં આરામ કરવા ગયા. મુર પણ પરત ફર્યા અને સૂતેલા ભગવાન વિષ્ણુને મારવા ગયો, ત્યારે અંદરથી એક છોકરી બહાર આવી અને મુર સાથે યુદ્ધ કર્યું.