હનુમાન ભગવાન શિવના 19 અવતારો પૈકી એક છે. તેમને ભગવાન શિવજીનો અવતાર જ માનવામાં આવે છે. ત્રેતાયુગમાં જ્યારે રાવણનો આતંક વધી ગયો ત્યારે વિષ્ણુજી રામના રૂપમાં અવતાર લેવાના હતા. તે સમયે તમામ દેવતાઓએ શ્રીરામની સેવા અને મદદ માટે જુદા-જુદા અવતાર ધારણ કર્યા હતા. શિવજીએ શ્રી રામના પરમ ભક્ત હનુમાનજી તરીકે અવતાર લીધો હતો. શ્રી રામચરિત માનસ અનુસાર ભગવાન શિવ રામને જ પોતાના દેવતા માને છે.

ઉજ્જૈનના જ્યોતિષાચાર્ય પં. મનીષ શર્મા અનુસાર, ભગવાન શિવની પૂજામાં હનુમાન ચાલીસાનો પાઠ કરવો ખૂબ જ શુભ છે. આ સાથે તમે શિવ પૂજામાં રામના નામનો જાપ પણ કરી શકો છો. પદ્મ પુરાણના પાતાલખંડમાં શિવ અને હનુમાનની ઘટના છે.

જ્યારે શ્રી રામ અશ્વમેધ યજ્ઞ કરી રહ્યા હતા. તેમનો યજ્ઞ ઘોડો ફરતો ફરતો દેવપુર શહેરમાં પહોંચ્યો. વીરમણિ એ શહેરનો રાજા હતો. વીરમાણી શિવના ભક્ત હતા. રાજાના પુત્ર રુક્માંગદે યજ્ઞના ઘોડાને પકડી લીધો હતો. જ્યારે શ્રી રામના ભાઈ શત્રુઘ્નને આ વાતની જાણ થઈ ત્યારે તેણે દેવપુર પર હુમલો કર્યો.

જ્યારે શત્રુઘ્ન અને વીરમણિની સેના વચ્ચે યુદ્ધ શરૂ થયું ત્યારે હનુમાનજીએ પણ વીરમણિની સેનાને સમાપ્ત કરવાનું શરૂ કર્યું. રાજાની હાર જોઈને ભગવાન શિવ રાજા વતી યુદ્ધ કરવા લાગ્યા હતા. યુદ્ધમાં જ્યારે શિવજી અને હનુમાનજીનો સામનો થયો ત્યારે હનુમાનજીએ તેમને પૂછ્યું કે તમે રામ ભક્ત છો. તો પછી તમે અમારી સાથે કેમ લડો છો?

શિવજીએ કહ્યું કે મેં રાજા વીરમણિને તેમના રાજ્યની રક્ષા કરવાનું વચન આપ્યું છે તેથી મારે રાજા વતી યુદ્ધ કરવું છે, તેઓ મારા પ્રિય ભક્ત છે. શિવજી અને હનુમાનજી વચ્ચે યુદ્ધ થયું, પરંતુ જ્યારે શિવજીનો પરાજય ન થયો ત્યારે તેમને શ્રીરામનું સ્મરણ થયું. જ્યારે શ્રીરામ યુદ્ધમાં પહોંચ્યા ત્યારે શિવજી રાજા વિરમાણી સાથે શ્રીરામના શરણમાં ગયા. આ રીતે આ યુદ્ધ શાંત થઈ ગયું.