શિવજીનો વૃષભ અવતાર
દેવગણે શિવજીને કહ્યું; હે ભગવાન ! રાક્ષસોએ આપણને પરેશાન કરી મૂક્યા છે. તેમણે ભગવાન શ્રી હરિ વિષ્ણુને પણ પતાળામાં કેદ કર્યા છે. તો પ્રભુ તમે તેમને મુક્ત કરો અને અમારી રક્ષા કરો.
દેવતાઓની પ્રાર્થના સાંભળ્યા પછી ભગવાન શિવે તેમને રક્ષણની ખાતરી આપી અને દેવતાઓના કલ્યાણ માટે પોતે વૃષભનું રૂપ ધારણ કર્યું.
ભગવાન શિવે બળદનું રૂપ ધારણ કર્યું અને પાતાળ તરફ પ્રયાણ કર્યું. ભગવાન શિવ ભયંકર ગર્જના સાથે પાતાળમાં પ્રવેશ્યા. પાતાળના રહેવાસીઓ તે ભયંકર ગર્જનાથી પરેશાન થઈ ગયા અને તેમના શહેરમાં વિનાશ શરૂ થયો. આવી ગર્જના સાંભળીને અસુરોને શંકા થઈ. જ્યારે તેને ખબર પડી કે ભગવાન શિવ બળદના રૂપમાં યુદ્ધ કરવા આવ્યા છે, તો તે પણ તેની સાથે પુરી શક્તિથી લડવા લાગ્યા. અસુર સેનાએ ભગવાન શિવ પર હુમલો કર્યો. શિવજી હાથમાં ધનુષ અને બાણ લઈને તેમની રાહ જોઈ રહ્યા હતા. તેણે પોતાના બાણોનો વરસાદ શરૂ કર્યો અને ઘણા રાક્ષસોને મારી નાખ્યા.
કલ્યાણકારી શિવજીએ બળદનું રૂપ ધારણ કરીને ઘણા રાક્ષસોને પોતાના શિંગડાથી માર્યા અને ઘણા રાક્ષસોને ઘાયલ કર્યા. આ રીતે તેમની વચ્ચે લાંબા સમય સુધી ભયંકર યુદ્ધ ચાલ્યું. તો બીજી તરફ અસુરોએ પણ વિષ્ણુજીને પોતાની માયાજાળમાં ફસાવીને પોતાની સાથે ભેળવી દીધા હતા. અસુરો સાથે રહીને તેણે પોતાની વૃત્તિ અપનાવવાનું શરૂ કર્યું હતું. તેના પર સંકટ જોઈને તે પણ તેની રક્ષા માટે લડવા આવ્યા, તેણે વૃષભના રૂપમાં પોતાના આરાધ્ય ભગવાન શિવને ઓળખ્યા નહીં અને તેની સાથે યુદ્ધ કરવા લાગ્યા.

ભગવાન શ્રી હરિ વિષ્ણુએ વૃષભના રૂપમાં ભગવાન શિવ પર ઘણા શસ્ત્રોનો ઉપયોગ કર્યો, પરંતુ ભગવાન શિવે તે બધાને કાપી નાખ્યા. ત્યારે શિવજીએ વિષ્ણુજીને માયાના બંધનમાંથી મુક્ત કર્યા, પછી તેમણે તરત જ શિવજીને ઓળખી લીધા અને તેમની માફી માંગવા લાગ્યા. વિષ્ણુ બોલ્યા, હે દેવાધિદેવ! હું એક મૂર્ખ છું જે તેના આરાધ્ય ગુરુને ઓળખી શક્યો નહીં અને આપની સાથે લડવા લાગ્યો. કૃપા કરીને મને માફ કરો અને મારા પર દયા કરો. શ્રી હરિની નમ્ર પ્રાર્થના સાંભળીને શિવજીએ કહ્યું- હે વિષ્ણુ! તમે તો બહુ બુદ્ધિશાળી અને જ્ઞાની છો, તો પછી તમે રાક્ષસોના મોહમાં ફસાઈને તેમના સાથી કેવી રીતે બન્યા? શિવજીની વાત સાંભળીને વિષ્ણુજી શરમથી નીચું જોવા લાગ્યા. ત્યારે શિવજી બોલ્યા :- હે વિષ્ણુ ! હવે તમે અહીંથી જાવ. આમ કહીને શિવજીએ વિષ્ણુનું સુદર્શન ચક્ર લઈ લીધું અને તેની જગ્યાએ તેમને તેજસૂર્ય નામનું બીજું સુદર્શન ચક્ર આપ્યું. તે પછી વિષ્ણુજી વૈકુંઠમાં ગયા. તેનો મોહ દૂર થઈ ગયો હતો. રાક્ષસોને તેમના કર્મોનું ફળ આપીને શિવજી પણ ત્યાંથી અદૃશ્ય થઈ ગયા.

શિવજીનો મહેશ અવતાર
એક સમયે ભગવાન શિવ અને દેવી પાર્વતી તેમની મનોકામના પૂર્ણ કરી રહ્યા હતા. તેણે ભૈરવને દરવાજે દ્વારપાળ તરીકે ઊભો રાખ્યો. જેની ફરજ કોઈને દરવાજો ઓળંગવા ન દેવાની હતી. બીજી તરફ, ભગવાન શિવ દેવી પાર્વતી સાથે લીલાઓ કરી રહ્યા હતા અને તેમની સાથે વાતો કરી રહ્યા હતા. એવામાં દેવી પાર્વતીની કેટલાક સખીઓ જે મહેલમાં જ હતી તે પાર્વતીના કક્ષમાં પહોંચી ગઈ. એ પણ મહાદેવજી પાસે બેસીને તેની લીલાઓનું વર્ણન સાંભળવા લાગી.
ભગવાન શિવને તે મિત્રો સાથે લાંબા સમય સુધી વાત કરતાં જોઈને દેવી પાર્વતી ગુસ્સે થઈ ગયાં. તે ગુસ્સામાં મહેલની બહાર જવા લાગ્યાં. દરવાજે ઉભેલા દ્વારપાળ ભૈરવે દેવી પાર્વતીને જોયા ત્યારે તેના મનમાં વિકાર આવ્યો. તે તેને એક સામાન્ય સ્ત્રી સમજીને તેની સામે જોવા લાગ્યો.