હિંદુ કેલેન્ડર મુજબ કારતક મહિનાના સુદ પક્ષની અગીયારસે દેવઊઠી અગિયારસનો વિશેષ દિવસ છે. તેને દેવ પ્રબોધિની એકાદશી અને દેવોત્થાન અગિયારસ પણ કહેવામાં આવે છે. આ વખતે આ તહેવાર 23 નવેમ્બર એટલે કે આવતીકાલે ઉજવવામાં આવશે.આ દિવસે સૂર્યોદય પહેલા બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં શંખ ફૂંકીને ભગવાન વિષ્ણુને જાગૃત કરવામાં આવશે. દિવસભર ભગવાનની મહાપૂજા અને આરાધના થશે. સાંજે ભગવાન વિષ્ણુના શાલિગ્રામ સ્વરૂપમાં તુલસી વિવાહ થશે અને દીવાનું દાન કરવામાં આવશે.

પુરાણો અનુસાર, ભગવાન વિષ્ણુએ રાક્ષસ શંખાસુરનો વધ કર્યો હતો અને તે પછી તે ચાર મહિના સુધી યોગ નિદ્રામાં ગયા હતા. ત્યારપછી તેઓ કારતક માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશી પર ચાર મહિના પૂરા થયા પછી જાગે છે.

એક પૌરાણિક માન્યતા એવી પણ છે કે આ દિવસથી ભગવાન વિષ્ણુ ફરીથી સૃષ્ટિ ચલાવવાની જવાબદારી સંભાળે છે અને આ દિવસથી તમામ પ્રકારના શુભ કાર્યો પણ શરૂ થાય છે. તેથી દેવઉઠી એકાદશી પર ભગવાન વિષ્ણુની વિશેષ પૂજા કરવી જરૂરી છે.

દીવા દાન કરવાની પરંપરા
દેવ પ્રબોધિની એકાદશી પર પવિત્ર સ્નાન, ભગવાન વિષ્ણુની વિશેષ પૂજા અને શાલિગ્રામ-તુલસી વિવાહની સાથે દીવાનું દાન કરવાની પરંપરા છે. આ બધી ધાર્મિક ક્રિયાઓથી વ્યક્તિને ક્યારેય ન સમાપ્ત થતું પુણ્ય મળે છે.

પુરાણોમાં કહેવાયું છે કે કારતક માસમાં દીવાનું દાન કરવાથી તમામ પ્રકારના પાપો નાશ પામે છે. કાર્તિક ત્રયોદશી,વૈકુંઠ ચતુર્દશી અને કાર્તિક પૂર્ણિમાના તહેવારો પણ 23 થી 27 નવેમ્બર સુધી ઉજવવામાં આવશે. આ 3 તારીખે દીવાનું દાન કરવાથી ભગવાન વિષ્ણુ અને લક્ષ્મીની વિશેષ કૃપા પ્રાપ્ત થાય છે.